Jak uczy się mózg

Jak uczy się mózg

Książka poświęcona jest szeroko rozumianej problematyce uczenia się widzianej z perspektywy neurobiologii, psychologii i pedagogiki. Autor w ciekawy sposób omawia zagadnienia dotyczące neurologicznych podstaw uczenia się, opierając się na najnowszych badaniach nad mózgiem. Stara się przekonać czytelnika, że z badań nad mózgiem można wyprowadzić wnioski praktyczne istotne dla szkoły, uniwersytetu i społeczeństwa. Szczegółowo przedstawia proces uczenia się w ciągu życia, także w okresie prenatalnym. Wyjaśnia dlaczego dzieci przejawiają trudności w uczeniu się (np. czytanie, matematyka). Omawia procesy uczenia się w świetle różnych zagadnień i problemów społecznych (kooperacja, wartości, przemoc).
Prezentuje wnioski dotyczące nauczania szkolnego, np. wyniki międzynarodowych badań nad poziomem osiągnięć szkolnych (PISA) przeprowadzonych także w Polsce.

O autorze - Manfred Spitzer

Profesor doktor; studiował medycynę, psychologię i filozofię we Fryburgu, był ordynatorem w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu w Heidelbergu, profesorem gościnnym na Uniwersytecie Harvarda oraz w Institute for Cognitive and Decision Sciences w stanie Oregon w USA.

Głównym przedmiotem jego badań jest pogranicze neurobiologii poznawczej, badań procesu uczenia się oraz psychiatria. Od 1997 roku kieruje katedrą psychiatrii na Uniwersytecie w Ulm.

Redaktor psychiatrycznej części czasopisma Nervenheilkunde oraz kierownik założonego przez siebie Centrum Wymiany Wiedzy z Dziedziny Neuronauk i Edukacji w Ulm. Autor wielu neurobiologicznych bestsellerów, a także moderator cotygodniowego programu telewizyjnego Geist und Gehirn (Rozum i mózg).

Spis treści

Przedmowa

1. Wprowadzenie

• Lejek norymberski
• Supermarket „Internet”
• Aktywność
• Manipulowanie treściami
• Przyjemność i daremność
• Lęk
• Ślady
• Mózg
• Pół mózgu
• Plan

Część I JAK SIĘ UCZYMY

2. Zdarzenia

• Hipokamp
• Nawigacja dzięki komórkom miejsc
• Reprezentacje neuronowe
• Wzrost neuronów odpowiadających za miejsca i słówka
• Wykrywacz nowości
• Historie
• Uczenie się bez hipokampa
• Podsumowanie
• Metodyczne postscriptum: Obrazowanie czynności mózgu

3. Neurony

• Impulsy i synapsy 43
• Reprezentacja przez siłę synaps 45
• Anatomia w liczbach 49
• Wejście i wyjście 51
• Podsumowanie 52
• Postscriptum dla zaawansowanych: Neuronowy rachunek wektorowy 53

4. Wiedza i umiejętności . . 55

• Duże umiejętności i mała wiedza SS
• Sila synaps wiele umie ...... .. .. ...... ......... .. ...... ... S7
• Synapsy się uczą, ale powoli S9
• Powolne uczenie się umiejętności ...................................
• Rozwój języka: uczenie się zasad przez przykłady .......................
• Radzenie sobie z przeszłością ......................................
• Pomidory w głowie ..............................................
• Regularny świat ................................................
• Podsumowanie .................................................

5. Reprezentacje neuronowe

• Więcej niż wewnętrzne obrazy .....................................
• Reprezentacja w populacjach neuronów ..............................
• Neuronowe aspekty i perspektywy ..................................
• Od krawędzi do zasad ............................................
• Neurony kategorii ...............................................
• Neurony reguł ....... .........................................
• Plastyczność neuronów: zmieniające się reprezentacje ....................
• Podsumowanie

6. Plastyczne mapy

• Mapy ........................................................
• Zasady map ...................................................
• Powstawanie map ...............................................
• Plastyczne mapy ................................................
• Plastyczne rozumienie mowy ......................................
• Czy w głowie robi się ciasno? ....
• O dotykaniu i mówieniu ..........................................
• Daleko posunięta plastyczność korowa Poznawcze mapy korowe u pracowników poczty
• Współdziałanie map .............................................
• Podsumowanie

7. Sen i marzenia senne

• Konsolidacja i fazy snu
• Uczenie się we śnie ..............................................
• Zeberki uczą się śpiewu we śnie ......
• Uczenie się w marzeniach sennych? ..................................
• Pozostałości dnia w marzeniach sennych .............. ..... .........
• Higiena snu w życiu i uczeniu się ...................................
• Podsumowanie .................................................
• Postscriptum: Delfiny, ptaki i pytanie dlaczego .........................

Część 2 CO WPŁYWA NA UCZENIE SIĘ

8. Uwaga

• Czujność ......................................................
• Uwaga selektywna ...............................................
• Aktywność w uczeniu się ................ ...... ..................
• Koncentracja na miejscu albo na obiekcie Zwracać uwagę lub nie ...
• Podsumowanie

9. Emocje .........................................................

• Wzburzenie: zaangażowanie w sprawę ... ................... .......
• Lęk zżera duszę .................................................
• Podpatrywanie mózgu w trakcie emocjonalnego uczenia się ...............
• Stres .........................................................
• Stres ostry i przewlekły ...........................................
• Podsumowanie ....
• Postscriptum: Skąd się bierze stres

10. Motywacja

• Lepiej niż myśleliśmy ... ............ ...... ..... ............ .
• Dopamina .....................................................
• Kokaina
• Nagroda ......................................................
• Nowość i ocena ....... .....
• Nagroda i plastyczność ...........................................
• Czekolada, muzyka, kontakt wzrokowy ..............................
• Wytwarzanie motywacji? ..........................................
• Motywacja w szkole .............................................
• Podsumowanie: dopamina, nowość i nagroda ..........................
• Psychiatryczne postscriptum: Szaleństwo — kiedy system oceny wariuje

11. Uczenie się przed narodzeniem i po nim

• Uczenie w łonie matki ............................................
• Wrodzone i/lub wyuczone .........................................
• Okresy krytyczne ...............................................
• Wczesne dostrajanie do dźwięków ..................................
• Prototypy twarzy ...............................................
• Realizacja możliwości ................ ................... .......
• Ciche połączenia ................................................
• Komputer w pokoju dziecinnym? .................... ..............
• Podsumowanie .................................................

Część 3 UCZENIE SIĘ W CIĄGU CAŁEGO ŻYCIA

12. Dzieciństwo

• Połączenia dojrzewają ................ ..................
• Obszary pracują w trybie on-line ....................................
• Zdrowe dzieci i nauka mówienia ....................................
• Język migowy
• Ewolucja: bycie gotowym czy stawanie się gotowym .....................
• Podsumowanie: czego Jaś się nie nauczy... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13. Czytanie

• Poznanie .. ...................................................
• Okablowanie .. ...... ............ ..... ...... ............ .
• Diagnoza mikrozaburzeń w zakresie połączeń nerwowych Terapia i neuroplastyczność
• Podsumowanie

14. Kształcenie: matematyka, nauki przyrodnicze i humanistyczne ... 183

• Matematyka 183
• Mózg Einsteina 185
• Matematyka / matematyce: moduły 185
• Oś, zmysł i moduł 186
• Dokładnie liczyć czy szacować z grubsza 188
• Lekcje matematyki 192
• Kształcenie w zakresie przedmiotów przyrodniczych i humanistycznych 195
• Podsumowanie 196

15. Szybka młodość, mądra starość 199

• Kończąca się egzystencja i dopasowana powolność 199
• Statystyka: o dokładności wartości średnich 200
• Powoli domądrości 201
• Szybka fizyka i powolny pokój 201
• Im więcej tym lepiej 203
• Mężczyźni: doświadczenie albo siła 203
• Słonice i płodność 204
• Dlaczego się starzejemy? 206
• Podsumowanie: sens starości 207

Część 4 UCZENIE SIĘ WSPÓLNOTY

16. Współpraca

• Ewolucyjne mechanizmy współpracy ................................
• Od wymiany towarów do wymiany myśli .............................
• Uwięzieni w grze ................................................
• Dylemat w skanerze .............................................
• Rzeczywistość: wielu graczy, wiele gier ...............................
• Gniew i kara ............... ................... ..... .........
• Dobra opinia ................. ...... ............ .....
• Warunki zewnętrzne społecznego uczenia się ..........................
• Wilk czy owca? . .
• Podsumowanie: korzenie współpracy ................................

17. Oceny

• Depresja i mania ..... ...... ............ ...... ............ ..
• Kapusta, jabłka i banany . .
• Dylemat zwrotnicy ..............................................
• Moralność w skanerze ...
• O funkcji reprezentacji ocen ... ...... ............ .....
• Dobry smak ...................................................
• Koty, Whiskas i moralność ................. ...... ...............
• Podsumowanie

18. Wartości

• Wartości w mózgu ...............................................
• Choroby i odkrycie modułów ......................................
• Przypadek Phineasa Gage'a ........................................
• Ocena i wartość jak dom i rzeczownik ...............................
• Kardex i kodeks ................................................
• Zasady: lingwistyka i etyka ........................................
• Rozwój: wartości dojrzewają późno .................................
• Zróżnicowanie doświadczeń otwiera przestrzenie ......................
• Wychowanie: co mamy robić? ......................................
• Podsumowanie .................................................

19. Uczenie się przemocy z telewizji

• 25 000 godzin przed telewizorem ...................................
• Czy telewizja wyzwala przemoc) ....................................
• Efekty po dwóch dziesięcioleciach ..................................
• Uczenie się przez modelowanie: przemoc w laboratorium .................
• Eksperymenty naturalne ..........................................
• Telewizja tworzy przemoc ..... ................... ..............
• Wpuścić czy wypuścić? ...........................................
• Desensytyzacja . ...... ..................
• Dzieci przed telewizorem ... ...... ..... ...... ...... ..... ....
• Także dziewczynki, także bez skłonności .. ..................
• Podsumowanie: przemoc jako zanieczyszczenie środowiska .
• Postscriptum: Gry komputerowe — uczenie się przez robienie ..............

Część 5 WNIOSKI: OD BADANIA PISA DO PIZY

20. Badania PISA

• Sto osiemdziesiąt tysięcy uczniów i uczennic ...........................
• Czytanie, liczenie, nauki przyrodnicze ...............................
• Wyniki: średnie i rozrzuty .........................................
• Fińskie szkoły z fińskiego punktu widzenia ............................
• Niemieckie szkoły z tasmańskiego punktu widzenia .....................
• PISA-E .......................................................
• Podsumowanie .................................................
• Postscriptum: OCED odkrywa mózg .................................

21. Szkoła

• Co się dzieje naprawdę ......................................
• Nauczanie klasyczne, wariancja, Jim i słowo na O ..................
• Niemiecki w przedszkolu ....................................
• Angielski w szkole podstawowej ...............................
• Uczenie się: dla życia, nie do klasówki! ..........................
• Dyscyplina ...............................................
• Osoba nauczyciela ......... ................................
• Kształcenie nauczycieli ......................................
• Powiązania ...............................................
• ... i zdarzenia...
• ... zamiast przekazywania
• Pochwała i nagana, lęk i stres .................................
• Komputery w szkole .............................................
• Podsumowanie .................................................

22. Lekcje religii 293

• Religia i państwo 294
• Przedmiot szkolny w ustawie zasadniczej 294
• Islam i nowe kraje związkowe 296
• Neuroplastyczność, płaty czołowe i trzeźwa rzeczywistość 297
• Oświecenie 298
• Filozofia, etyka, religioznawstwo 299
• Etyka w 7 klasie? 300
• Obszar problematyczny: kolędy 300
• Podsumowanie: Od płatów czołowych do zmiany konstytucji 302
• Postscriptum: Medytacje na temat trawy, pierwiastka z dwóch, Boga i świata 303

23. Treści życia 309

• Pokemony i ochrona środowiska 310
• Warunki życia 311
• Jakie treści? 312
• Struktury. 313
• ... historie. 313
• ... metafory. 313
• . i mity 314
• Natura 314
• ... i kultura 315
• Kiedy inni decydują. 315
• ... i sami decydujemy 316
• Postscriptum: Piza 316

Epilog: Terra II 319
Literatura 335
Indeks 343